Ο ύπνος ενδυναμώνει τον οργανισμό μας!

Ο ύπνος ορίζεται ως μία φυσιολογική διεργασία που χαρακτηρίζει όλα τα ανώτερα ζώα και συνίσταται σε αυτόματη αναστολή των νευρικών και ψυχικών δραστηριοτήτων που μας συνδέουν με τον εξωτερικό κόσμο.

Γράφει η
Ελευθερία Κρικέλη
Παθολόγος, Δ/ντρια Α’ Παθολογικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ

Κατά την διάρκεια του ύπνου είναι ελαττωμένα, ο μυϊκός τόνος, η αρτηριακή πίεση, η συχνότητα των καρδιακών παλμών και φυσικά ο βασικός μεταβολισμός.

Στην πραγματικότητα όμως ο ύπνος, ακόμα και σήμερα αποτελεί ένα επιστημονικά ανεξερεύνητο φαινόμενο, έστω κι αν θεωρείται φυσιολογικό και πλαισιώνεται από αναπάντητα ερωτηματικά μεταξύ των ερευνητών οι οποίοι αδυνατούν να εξηγήσουν την ωφελιμότητα αυτού του φαινομένου, το οποίον απαιτεί να ξοδεύουμε το 1/3 της ζωής μας κοιμώμενοι.

Παρά την εντυπωσιακή αυτή άγνοια το μυστήριο «ύπνος» προσπάθησε να «λύσει» μελετώντας την ψυχιατρική ανατομία του φαινομένου ο Dr. Anthony Kales, ομότιμος καθηγητής Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια, ελληνικής καταγωγής, ο οποίος πρώτος κατέδειξε τα διακριτικά στάδια του ύπνου κατά την διάρκεια των οποίων λαμβάνουν χώρα συγκεκριμένες λειτουργίες. Οποιαδήποτε παρέμβαση σ’ αυτά τα στάδια οδηγεί σε διαταραχή της λειτουργίας του ύπνου.

Το φαινόμενο του ύπνου, απασχόλησε τους Αρχαίους Έλληνες οι οποίοι το είδαν ως ένα ανεξήγητο μυστήριο. Προσπάθησαν να το «αγγίξουν» κι ως άπιαστο το θεοποίησαν. Έτσι για τους αρχαίους και την Μυθολογία μας ο Ύπνος είναι Θεός, γιός της Νύχτας και του Έρεβους και δίδυμος αδελφός του Θανάτου οπότε αυτόματα ταυτοποιείται με την ελάχιστη ενεργότητα.

Τον προίκισαν με θεϊκές ικανότητες όπως ρώμη, νιάτα και ομορφιά. Τον φαντάζονταν με φτερά στους ώμους ν’ αποκοιμίζει θεούς κι ανθρώπους, είτε ραντίζοντας τους με της λήθης την δροσιά ή ποτίζοντας τους με υπνογόνους χυμούς που έρρεαν από το κέρας που έφερε στο κεφάλι του. Η Ήρα τον αποκαλούσε Άνακτα των πάντων, αφού κατάφερε ως και τον Δία ν’ αποκοιμίσει. Για ανταμοιβή τον πάντρεψε με την Πασιθέη, την θεά της ξεκούρασης και χαλάρωσης. Από τον γάμο τους γεννήθηκαν οι γιοί τους Όνειροι, χίλιοι για κάποιους και γι άλλους τόσους μόνο τρεις.

Επανεξετάζοντας σήμερα το φαινόμενο του ύπνου με το μάτι της σύγχρονης Ιατρικής, ο ύπνος θεωρείται ως μια βιολογική λειτουργία που αφορά σχεδόν όλο το ζωικό βασίλειο και χαρακτηρίζεται ως μία αναγκαία διαδικασία η οποία ενδυναμώνει τον οργανισμό και διασφαλίζει παράλληλα ψυχική υγεία.

Οι αναλύσεις των σταδίων του ύπνου από τον Anthony Kales κατέρριψαν την μέχρι το 1968 επικρατούσα θεωρία ότι ο ύπνος είναι μία κατάσταση οργανικής αεργίας αναδεικνύοντας ότι κατά την διάρκεια του διενεργείται αυξημένη νευροενδοκρινική δραστηριότητα με έκκριση ορμονών μελατονίνης και αυξητικής ορμόνης, που εκκρίνεται κατά τις δύο πρώτες ώρες του ύπνου. Παρά τις τόσο σημαντικές όμως αναλύσεις του φαινομένου «ύπνος», ακόμα δεν έχει απαντηθεί το ερώτημα, τουλάχιστον πλήρως, σε τι μας χρησιμεύει ο ύπνος;

Έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες, όπως ότι ο ύπνος είναι η συνειδησιακή κατάσταση κατά την οποίαν ταξινομούνται οι εμπειρίες της προηγούμενης μέρας, ή ότι κατά τον ύπνο τα ζώα αυτοπροστατεύονται, καθώς και ότι επέρχεται η εμπέδωση της μνήμης.

Μπορεί βέβαια οι επιστήμονες να μην είναι σε θέση να δώσουν ακόμα σαφείς απαντήσεις σχετικά με την χρησιμότητα του ύπνου έχουν όμως περιγραφεί οι διαταραχές του και πως αντιμετωπίζονται. Είναι προφανές ότι τα προβλήματα του ύπνου αποτελούν μία παγκόσμια επιδημία. Όροι όπως αϋπνία, σύνδρομο ανήσυχων ποδιών, jet lag, ναρκοληψία, στέρηση ύπνου, υπνική άπνοια, έχουν ως αποτέλεσμα την απώλεια της ποιότητας του ύπνου οδηγώντας σε πολλά προβλήματα υγείας.

Η αϋπνία είναι η πλέον διαδεδομένη διαταραχή του ύπνου των ενηλίκων και ορίζεται ως το υποκειμενικό αίσθημα ανεπαρκούς ή διαταραγμένου ύπνου παρά την επάρκεια του διαθέσιμου χρόνου με πολλαπλή αιτιολογία. Η αντιμετώπιση της πρέπει να είναι προσωποποιημένη.

Η υπνική άπνοια, παρ’ όλο που δεν είναι τόσο διαδεδομένη, μπορεί να αποβεί ως και μοιραία αφού πρόκειται για την διακοπή της αναπνοής κατά την διάρκεια του ύπνου και η οποία συνήθως αναγνωρίζεται από τους συγκοιμώμενους λόγω του έντονου ροχαλητού που το συνοδεύουν. Όλες οι διαταραχές του ύπνου έχουν ως συνέπεια την υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας με ενδεχομένως σοβαρές επιπτώσεις στην επαγγελματική και προσωπική ζωή των ασθενών με επιπρόσθετο κίνδυνο την ασφάλεια της ζωής τους, καθώς η έλλειψη ύπνου προκαλεί μείωση των αντανακλαστικών και της πνευματικής διαύγειας.

Περισσότεροι από δύο εκατομμύρια Έλληνες υποφέρουν από διαταραχές ύπνου, κυρίως οι γυναίκες, οι εργαζόμενοι σε βάρδιες και οι ηλικιωμένοι. Όλοι γενικά συμφωνούν ότι ένας καλός και επαρκής ύπνος αποτελεί πηγή αναζωογόνησης για τον οργανισμό μας και συντελεί στην σωματική, ψυχική και πνευματική μας υγεία συμβάλλοντας στην καλή μας διάθεση, την σωστή και αρμονική κοινωνική συμπεριφορά, αποδοτικότητα και την αποβολή του άγχους της καθημερινότητας.

Αντίθετα ο κακός ή ανεπαρκής ύπνος επιφέρει σοβαρές διαταραχές στην υγεία μας προκαλώντας ως και αλλαγές στο DNA.

Είναι πλέον επιστημονικά επιβεβαιωμένο ότι συνδέεται με την παχυσαρκία αφού διαταράσσει την εύρυθμη λειτουργία του βιολογικού μας ρολογιού αποσυντονίζοντας πλήρως τους κιρκάδιους ρυθμούς των οργάνων του σώματός μας. Η έλλειψη ύπνου συνδέεται επίσης με κατάχρηση ουσιών τοξικών, τσιγάρο, ναρκωτικά, αλκοόλ, προκαλεί υπέρταση και καρδιαγγειακά προβλήματα, σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ, ενοχοποιείται στην εμφάνιση της νόσου Αλτσχάιμερ, προδιαθέτει στην εμφάνιση λοιμώξεων και άλλων νοσημάτων, ενώ συνδέεται στενά και με ψυχικά νοσήματα καθώς αυξάνει κατακόρυφα τον κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης.

Οι διαταραχές της λειτουργίας του ύπνου δεν επηρεάζουν μόνον τους ενήλικες, αλλά και τους έφηβους καθώς και τα παιδιά. Αναγνωρίζοντας την τεράστια σημασία του καλού ύπνου στην ζωή μας, ο Π.Ο.Υ. θέσπισε την Παγκόσμια Ημέρα Ύπνου σε μία προσπάθεια ευαισθητοποίησης του κοινού αλλά και των επαγγελματιών υγείας για την διασφάλιση ποιοτικού ύπνου ο οποίος βρίσκεται στο στόχαστρο του σύγχρονου τρόπου ζωής.

Ο ύπνος είναι ένα ανθρώπινο προνόμιο και εμείς οι ίδιοι πρέπει να το προστατέψουμε, διαφορετικά οι συνέπειες θα είναι σοβαρές κι απρόβλεπτες.

Φεβρουάριος 2018