Η μαγεία των Χριστουγέννων στην υπηρεσία της ψυχικής σου υγείας

Γράφει η
Δρ. Ελίνα Γκίκα
Κλινική Παιδοψυχολόγος/Ψυχοθεραπεύτρια
Υπεύθυνη Τμήματος Ψυχικής Υγείας και Ψυχολογικής Υποστήριξης ΜΗΤΕΡΑ

Όλοι έχουμε ακούσει για τη μελαγχολία των γιορτών. Η σύνδεση των Χριστουγέννων και άλλων μεγάλων θρησκευτικών εορτών με μια μορφή εποχικής κατάθλιψης ή δυσθυμίας είναι συχνό θέμα συζήτησης τώρα που η πόλη ξαναφορά τα γιορτινά της χρώματα και τα χρυσά λαμπιόνια. Ναι, ναι….Σίγουρα θα μιλάτε γι’ αυτήν την καταναγκαστική χαρά και τον υπερκαταναλωτισμό που έχουν συνυφανθεί με τα Χριστούγεννα. Ωστόσο, σήμερα, δε θα επικεντρωθούμε σε αυτές τις πτυχές της εμπειρίας των γιορτών. Αντιθέτως, θα προβάλλουμε τη θετική επίδραση των Χριστουγέννων στη διάθεση και την ψυχική υγεία ημών των ενηλίκων, μια επίδραση που δε επισημαίνεται όσο θα έπρεπε.

Γιατί τα Χριστούγεννα δεν είναι μόνο για παιδιά;

Τα Χριστούγεννα έχουν σημαντικές κοινωνικές, πολιτιστικές και θρησκευτικές προεκτάσεις. Οι διακοπές των Χριστουγέννων φέρνουν κοντά ανθρώπους και οικογένειες που όλη την υπόλοιπη χρονιά ζουν τόσο κοντά, αλλά τόσο μακριά, εξαιτίας του γρήγορου ρυθμού της σύγχρονης καθημερινότητας. Οι αγαπημένοι συγκεντρώνονται σπίτι, αναλογίζονται και αξιολογούν τη χρονιά που πέρασε, ενώ προετοιμάζονται με ενθουσιασμό για την επόμενη!

Ο κοινωνιολόγος Émile Durkheim χρησιμοποίησε τον όρο «συλλογικός αναβρασμός», για να περιγράψει τη θετική διάθεση που βιώνουμε όταν συμμετέχουμε σε κοινωνικές δραστηριότητες που φέρνουν συλλογική χαρά και μας κάνουν να νιώθουμε μέρος μιας μεγαλύτερης κοινότητας. Ο Durkheim μπορεί να έγραφε για μεγάλες θρησκευτικές συγκεντρώσεις, αλλά πιο σύγχρονοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι το ίδιο συναίσθημα μπορεί να βιωθεί και σε μικρότερες ομάδες, όπως σε γιορτινές οικογενειακές συγκεντρώσεις! Η έρευνα έχει δείξει ότι αυτό «το πνεύμα των Χριστουγέννων» εκδηλώνεται ως ένα πλήθος θετικών συναισθημάτων και συμπεριφορών που βιώνονται συλλογικά, συμπεριλαμβανομένων του μεγαλύτερου αλτρουισμού, της καλής θέλησης και της γενναιοδωρίας. Αυτό συμβαίνει σε τέτοιο βαθμό που ορισμένοι ερευνητές υπογραμμίζουν ότι η Χριστουγεννιάτικη χαρά θα μπορούσε να είναι ένα συναίσθημα από μόνο του!

Όταν ενθουσιαζόμαστε με το να στολίσουμε το σπίτι μας ή το γραφείο μας, να αγοράσουμε κάτι για τον εαυτό μας, να κάνουμε το τέλειο δώρο στους αγαπημένους μας, να βρούμε το πιο λαμπερό ρούχο για το ρεβεγιόν, ακόμα και με το να φανταζόμαστε τις αντιδράσεις των άλλων μπροστά σε όλα αυτά, απελευθερώνουμε ντοπαμίνη! Η ντοπαμίνη, μαζί με άλλους νευροδιαβιβαστές, είναι γνωστή ως ορμόνη της χαράς. Η ντοπαμίνη μας δίνει το κίνητρο να αναλάβουμε δράση και να επιτύχουμε στόχους. Πολλές καταστάσεις μπορούν να οδηγήσουν στην απελευθέρωση της ντοπαμίνης στον εγκέφαλό μας, αλλά αντί να περιμένουμε να απελευθερωθεί από μόνη της, μπορούμε να προκαλέσουμε την παραγωγή της μπαίνοντας στον πνεύμα των Χριστουγέννων!

Τί μας προσφέρουν οι χριστουγεννιάτικες τελετουργίες;

Η δημοφιλής παροιμία ότι το καλύτερο μέρος της εξόδου είναι η προετοιμασία ή ότι το ταξίδι είναι πιο σημαντικό από τον προορισμό καταδεικνύει ότι οι τελετουργίες είναι σημαντικές από μόνες τους. Οι ρουτίνες και οι τελετουργίες προσφέρουν δομή και προβλεψιμότητα στη ζωή μας και υπηρετούν σημαντικές ψυχολογικές λειτουργίες όσον αφορά στη διαχείριση του άγχους. Και οτιδήποτε μπορούμε να κάνουμε για να διαχειριστούμε καλύτερα το άγχος μας μέσα σε μια φρενήρη πραγματικότητα είναι καλοδεχούμενο! Οι τελετουργίες έχουν περιγραφεί ως μονάδες δράσης που σχηματίζουν μια ακολουθία ή ένα μοτίβο που επαναλαμβάνεται με συγκεκριμένο τρόπο και είναι εμποτισμένες με προσωπικό συμβολισμό και νόημα. Για τα Χριστούγεννα, αυτές οι επιμέρους μονάδες περιλαμβάνουν συνήθως θρησκευτικές τελετές, αγορές δώρων, πάρτι, κάλαντα και δημοφιλή χριστουγεννιάτικα τραγούδια, πατινάζ στον πάγο και χριστουγεννιάτικες αγορές…για να μην αναφέρουμε τα υπέροχα γλυκά, τα παραδοσιακά φαγητά και τα ποτά που αγαπάμε τόσο πολύ αυτή την εποχή του χρόνου!

Τα τελευταία χρόνια, ίσως από την πανδημία και έπειτα, πολλοί άνθρωποι κατεβάζουν νωρίτερα από το πατάρι τα χριστουγεννιάτικά τους στολίδια. Ίσως σε μια προσπάθεια να ανεβάσουν τη διάθεση τους. Και δεν έχουν άδικο! Τα ερευνητικά ευρήματα αποκαλύπτουν ότι τα τελετουργικά των Χριστουγέννων μπορούν να δημιουργήσουν μια αίσθηση ευημερίας και ικανοποίησης. Ξυπνούν μνήμες από άλλες στιγμές της ζωής μας, απ’ όταν είχαμε συμμετάσχει στις ίδιες τελετουργίες. Κάθε φορά που βάζουμε χριστουγεννιάτικα στολίδια, ο εγκέφαλός μας πυροδοτεί τα αποθηκευμένα εορταστικά μας συναισθήματα! Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι σημαντικό να διατηρούμε τελετουργίες που σχετίζονται με εορτασμούς. Ακόμα κι αν δε βιώνουμε γεγονότα με τον ίδιο τρόπο, ο εγκέφαλός μας θα εξακολουθεί να ανταποκρίνεται θετικά. Ακόμη και οι μυρωδιές των Χριστουγέννων μπορούν να ξυπνήσουν μνήμες από περασμένες εποχές. Αν και βρισκόμαστε σε εντελώς διαφορετικές συνθήκες τώρα, αντιμέτωποι με αυτά τα ερεθίσματα ο εγκέφαλός μας θα μας κάνει να νιώσουμε ευτυχία.

Τα τελετουργικά διαδραματίζουν επίσης βασικό ρόλο στην κοινωνική συνοχή. Όταν οι παραδοσιακές μας τελετουργίες διαταράσσονται, αμφισβητείται η ιδέα του ποιοι είμαστε ως κοινωνική ομάδα. Μετά από ένα χρόνο γεμάτο υποχρεώσεις και διαταραγμένες καθημερινές ρουτίνες, οι τελετουργίες των Χριστουγέννων μπορούν να μας προσφέρουν ξανά μια αίσθηση σύνδεσης με την ομάδα μας, την ομάδα της οικογένειας, την ομάδα της κοινότητας, τη θρησκευτική μας ομάδα, την εθνική μας ομάδα…

Τί δεν πρέπει να ξεχνάμε;

Ολοκληρώνοντας, ας θυμόμαστε ότι οι εορτασμοί, πάνω απ’ όλα, υπογραμμίζουν τα πράγματα για τα οποία πρέπει να είμαστε ευγνώμονες και αυτή η ευγνωμοσύνη μπορεί να αυξήσει την αίσθηση ευημερίας μας. Οι εορτασμοί μπορούν να αυξήσουν την εκτίμησή μας για τα θετικά στοιχεία της ζωής μας αντλώντας από τα αποθέματα θετικών συναισθημάτων που έχουμε δημιουργήσει κατά το παρελθόν. Εμπρός λοιπόν να στολίσετε αυτό το χριστουγεννιάτικο δέντρο! Ακόμα κι αν δε μαζευτεί τόσος κόσμος γύρω του φέτος, αποδεδειγμένα πια… θα σας κάνει να νιώσετε καλύτερα!