Αναισθησία στα παιδιά: Πότε είναι ασφαλής και πόσο

Είναι εύλογη η ανησυχία των γονέων στην περίπτωση που το παιδί τους χρειαστεί χειρουργική επέμβαση και γίνεται μεγαλύτερη στο ενδεχόμενο που χρειάζεται αναισθησία. Παρότι οι επιστημονικές έρευνες στο θέμα είναι συνεχείς και η πρόοδος σαφής, υπάρχουν σημεία που χρειάζονται προσοχή. Ποια είναι αυτά, λοιπόν, και τι πρέπει να προσέχει ο ειδικός;

Γράφει ο
Κωνσταντίνος Πατρής
Αναισθησιολόγος, Επιστ. Συνεργάτης ΜΗΤΕΡΑ

«Πόσο ασφαλής είναι η αναισθησία για το παιδί μου;». Η καταφατική επιβεβαίωση στην παραπάνω ερώτηση είναι ίσως το μόνο που ζητούν να ακούσουν οι γονείς όταν συνειδητοποιήσουν ότι το παιδί τους χρειάζεται χειρουργική επέμβαση ή και αναισθησία.

Με τα μέχρι σήμερα δεδομένα η απάντηση είναι ότι είναι τόσο ασφαλής όσο και για τον υπόλοιπο κόσμο, δηλαδή μια πολύ ασφαλής διαδικασία, ασφαλέστερη π.χ. από τη μετακίνηση στην πόλη. Η ασφάλεια είναι βασικό ζητούμενο για τον αναισθησιολόγο και το σύνολο των διαδικασιών γύρω από την αναισθησία έχουν σκοπό τη διαφύλαξή της. Είναι επίσης βασικό ζητούμενο για τον πάροχο υπηρεσιών υγείας (νοσοκομείο, κλινική) που παρέχει όλα τα μέσα στον αναισθησιολόγο, αλλά και σύστημα ελέγχου διαδικασιών, ώστε η αναισθησία να γίνεται με τον πιο ασφαλή τρόπο.

Στα τέλη του περασμένου χρόνου (12/2016) το FDA (Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων των ΗΠΑ) εξέδωσε μια οδηγία όπου αναφέρεται ότι η έκθεση σε αναισθητικούς παράγοντες για περισσότερο από τρεις ώρες ή επαναλαμβανόμενα, νεογνών ή εγκύων στο τρίτο τρίμηνο κύησης, μπορεί να έχει επιπτώσεις στη μετέπειτα νοητική λειτουργία των παιδιών. Ως αποτέλεσμα αυτής της οδηγίας, θα πρέπει εφεξής να υπάρχει αναφορά για το θέμα αυτό στις οδηγίες χρήσης των αναισθητικών φαρμάκων και προτείνεται να συζητείται το θέμα με τους ασθενείς (και τους γονείς τους).

Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν οι πειραματικές ενδείξεις ότι η έκθεση σε αναισθητικούς παράγοντες πειραματόζωων που βρίσκονται σε ακραίες ηλικίες (πολύ νέα ή πολύ προχωρημένης ηλικίας) μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα δομικές (μοριακές και κυτταρικές) αλλαγές στο κεντρικό νευρικό σύστημα, οι οποίες προκαλούν αλλαγή στη συμπεριφορά και πιθανό και σε άλλες νοητικές λειτουργίες. Οι πιθανές επιπτώσεις της αναισθησίας στη μετέπειτα ζωή του νεογνού ή του βρέφους δεν είναι δυνατόν να προβλεφθούν, όπως δεν είναι δυνατόν να προβλεφθεί και η εξέλιξη αν δεν γίνει χειρουργική επέμβαση για να διορθωθεί ένα πρόβλημα. Επιπλέον, η εκτέλεση χειρουργικών ή διαγνωστικών πράξεων χωρίς αναισθησία, πρακτική που χρησιμοποιούνταν παλαιότερα, πέρα από «πρακτικές δυσκολίες», έχει αποδειχθεί επίσης ότι προκαλεί δυσμενείς αλλαγές στη συμπεριφορά και τη μετέπειτα νοητική λειτουργία…

Τα δεδομένα
Σε ό,τι αφορά νεογνά, βρέφη και παιδιά, έχει συσταθεί ειδική ομάδα συνεργασίας του FDA και της IARS (Διεθνής Κοινότητα Αναισθησιολογικής Έρευνας) που λέγεται SmartTots (Strategies for Mitigating Anesthesia-Related neuroToxicity in Tots) (http://smarttots.org/) και σκοπό έχει την προάσπιση και διασφάλιση της ασφάλειας στην αναισθησία στους ασθενείς αυτούς. Πρόσφατα (12/2015) στην παραπάνω ιστοσελίδα δημοσιεύθηκε το αποτέλεσμα μιας προοπτικής πολυκεντρικής μελέτης, που συνέκρινε νεογνά και βρέφη κάτω από έξι μηνών, τα οποία για χειρουργική επέμβαση κήλης έλαβαν είτε γενική αναισθησία είτε περιοχική αναισθησία. Δύο έτη μετά το χειρουργείο δεν παρουσιάζονται διαφορές στη γνωσιακή λειτουργία σε μία από τις δύο ομάδες, χρησιμοποιώντας ένα ευρέως αποδεκτό τεστ γνωσιακής λειτουργίας για την ηλικία. Στόχος της μελέτης είναι η σύγκριση των ομάδων με ένα τεστ στα πέντε έτη (σχολική ηλικία), οπότε και τα αποτελέσματα θα είναι πιο ενδεικτικά.

Η ανάγκη για περισσότερες μελέτες τέτοιου είδους που θα φωτίσουν περισσότερο την υπόθεση, τονίζεται από όλους τους αρμόδιους φορείς. Η οδηγία του FDA αφορά κυρίως σε ασθενείς που υφίστανται επεμβάσεις σοβαρών συγγενών καρδιοχειρουργικών ή και άλλων προβλημάτων και που μπορεί να χρειαστούν μεγάλες σε διάρκεια επεμβάσεις με συνακόλουθη νοσηλεία σε μονάδες ή επαναλαμβανόμενες επεμβάσεις. Τέτοιες επεμβάσεις πραγματοποιούνται με αυξανόμενο αριθμό και επιτυχία στο Παίδων ΜΗΤΕΡΑ και, μολονότι η οδηγία του FDA δεν είναι νόμος, προκαλεί εύλογη ανησυχία αφενός διότι εμφανίζεται σε μια περίοδο που όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν προς το αντίθετο, αφετέρου διότι χάρη στην πρόοδο που επιτελείται, όλο και πιο μικρά και πρόωρα νεογνά καταφέρνουν και επιβιώνουν και πολλά χρειάζονται επεμβάσεις πολύ νωρίς στη ζωή τους.

Είναι προφανές ότι από τα παραπάνω προκύπτουν ερωτήματα οι απαντήσεις των οποίων δεν είναι ούτε εύκολες ούτε οριστικές. Σε κάθε περίπτωση συνιστάται προσοχή στην ερμηνεία αυτών των αποτελεσμάτων όσο και στην προβολή πειραματικών μετρήσεων που γίνονται σε πειραματόζωα, προκειμένου να εξαχθούν συμπεράσματα στους ανθρώπους. Επίσης, συνιστάται κάθε περίπτωση νεογνού, βρέφους ή παιδιού που χρειάζεται χειρουργική επέμβαση ή και αναισθησία για οποιονδήποτε λόγο να εξετάζεται χωριστά και η απόφαση για αναισθησία να λαμβάνεται μόνο όταν τα προσδοκώμενα οφέλη υπερτερούν των πιθανών κινδύνων.

Μάιος 2017